0-2 Yaş Bebeklerde Beslenme

0-2 yaş bebeklerde beslenme iki alt başlıkta incelenebilir: Anne sütü ve ek gıdalar. Şüphesiz ki anne sütü hem bebek hem anne için paha biçilmez bir hediyedir. 6 aydan sonra ise bebek anne sütüne devam ederken bir yandan da ek gıdalara başlar. Ek gıda da bebeğin enerji ihtiyacını karşılaması ve sağlıklı gelişebilmesi için oldukça önemlidir.

0-2 Yaş Bebeklerde Beslenme – Anne Sütü

0-2 yaş beslenmede en önemli konulardan biri anne sütüdür. Koşulların uygun olması durumunda 2 yaşına kadar anne sütüne devam edilmesini öneriyoruz. Bebek sağlığı konusunda dünyadaki en önemli otoriteler de (Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF ve Amerikan Pediatri Akademisi) bebeğe ilk 6 ay sadece anne sütü, 6-24 ay arasında da anne sütünün ve ek gıdaların birlikte verilmesi gerektiğini belirtiyor. Peki, anne sütü neden bu kadar önemlidir ve değerlidir?

0-2 Yaş Bebeklerde Beslenme – Anne Sütünün Faydaları

• Emzirme ile anne ve bebek arasındaki bağ güçlenir.
• Anne sütü bebeklerin sağlıklı büyümesini sağlar ve zeka gelişimine yardımcı olur.
• Yeterli miktarda anne sütü içen bebekler daha huzurlu olur.
• Anne sütü ile karnı doyan bebek uykuya daha kolay geçer.
• Anne sütü bebeği astım, egzama gibi alerjik hastalıklardan korur.
• Akciğer gelişiminde etkilidir. Solunum fonksiyonu ve akciğer kapasitesini geliştirir.
• Sosyal gelişime yardımcı olur. Yapılan bir çalışmada, mamayla beslenen ile anne sütüyle beslenen 1 yaşını geçmiş bebekler karşılaştırılmıştır. Psikomotor ve sosyal gelişimin anne sütüyle beslenen bebeklerde daha iyi geliştiği izlenmiştir.
• Bebeği enfeksiyonlardan korur. Zatürre, ishal, orta kulak iltihabı ve menenjit gibi hastalıklardan bebeği korur.
• Anne sütüyle beslenen bebeklerde obezite daha az görülür. İnsüline bağlı şeker hastalığı (tip-1 diyabet) riski azalır.
• Annesini emen bebek ağız ve çene kaslarını çalıştırır. Bu da daha hızlı konuşma ve dil gelişimi anlamına gelir.
• Aşıların etkisini artırır. Bebeğin daha güçlü bir bağışıklık kazanmasına yardımcı olur

Bebek Günde Kaç Kez ve Ne Kadar Süreyle Annesini Emer?

0-2 yaş anne sütünün en değerli olduğu dönemdir. Bu nedenle anneler bebeklerini her gün defalarca emzirirler. Yenidoğan döneminde çok daha fazla olan emzirme sayısı zamanla azalır.

• Doğumdan sonraki ilk bir hafta bebek ne zaman ağlarsa emzirilmelidir. Net bir sayı vermek pek doğru olmasa da yenidoğan yaklaşık her iki saatte bir anne sütüne ihtiyaç duyar. Yani günde 10-12 kez. Ortalama emme süresi 15-20 dakikadır. Daha da uzayabilir. Bebek memede daha uzun süre kalmak isteyebilir.
• 1-2 aylık bebekler günde 6-10 kez emzirilmelidir. Ortalama emme süresi 6-7 dakikadır. Daha uzun beslenme süreleri de normaldir. 1-2 aylık bebek annesini zaman zaman 30 dakikaya kadar emebilir.
• 3-5 aylık bebekler günde 4-8 kez emzirilmelidir. Bebeğin memeyi emme süresi artık kısalır. Ortalama 4-5 dakikadır. Ancak bazen 30 dakikayı bulan emme seansları olabilir, bu normaldir.
• 6-9 aylık bebekler günde 4-5 kez emzirilmelidir. Altıncı ay özellikle önemlidir. Çünkü artık bebeği gece uyandırıp besleme zorunluluğu kaybolur. Emme süresi genelde 3-5 dakika olur. Zaman zaman (uyumadan önce, diş çıkarma sürecinde) uzayabilir.
• 9-12 aylık bebekler ek gıda aldıklarından anne sütü emme miktarları azalabilir. Oldukça değişken olmakla birlikte bebekler bu dönemde annelerini günde 3-4 kez emebilirler. Emme süresi de 3-5 dakikadır.
• Ebeveynler bebeğin 12-18 aylık olduğu dönemde anne sütünü kesmeyi tercih edebiliyor. Ancak anne sütüne devam etmenin bu dönemde de bebeğe eşsiz katkıları oluyor. Öyle ki tek başına anne sütü bebeğin enerji ihtiyacının yaklaşık %30’unu karşılar. Anne sütü almaya devam eden bebekler annelerini günde 1-3 kez emerler. Daha çok kez olması da normaldir. Bazı bebekler sadece uykuya dalmadan önce de anne sütü alabilir. Emme süresi ise 3-5 dakika arasıdır.
• Bebeğin 18-24 aylık olduğu dönemde anne sütü hala faydalıdır. Bebek memeyi emmeye devam ediyor, annenin de sütü var ise emzirme devam etmelidir. Ancak çocuğun artan mobilizasyonu, annenin iş hayatına dönmesi, bebeğin neredeyse artık her besini tüketebilmesi ve karnının rahatlıkla doyması anne sütüne devam etme şansını azaltmaktadır.

Bebeklerin Mide Hacmi

Yenidoğan dünyaya geldiğinde midesi bir çay kaşığının hacmi kadar küçüktür. Sonrasında ise hızlı bir büyüme serüvenine başlar. 1 yaşına vardığında midesi bir su bardağı büyüklüğüne ulaşır.

• Yenidoğan bir bebeğin mide hacmi doğduğu anda sadece 5-7 ml’dir. Yani bir fındık tanesi kadar…
• Doğumdan sonraki üçüncü günde 20-25 ml’ye ulaşılır. Yani bir ceviz tanesi kadar…
• Bebek bir haftalık olduğunda midesi bir kayısı büyüklüğüne ulaşır. Bir haftalık bebeğin mide hacmi ortalama 50-55 ml’dir.
• Bir aylık bebeğin mide hacmi 125-150 ml’dir.
• Üç aylık bebeğin mide hacmi 150-180 ml’dir.
• Altı aylık bebeğin mide hacmi 180-210 ml’dir.
• Bir yaşına gelmiş bir bebeğin mide hacmi ortalama 240 ml’dir.

Not: Yetişkin bir bireyin mide hacmi ortalama 960 ml’dir. Yani neredeyse bir litrelik sürahi kadar…

Hazır Bebek Mamaları

Hazır bebek mamaları süt tozu, vitamin ve mineraller içerir. Bu sayede anne sütüne benzetilmeye çalışılır.  Bebek anne sütü alabiliyorsa hazır mamalara gerek yoktur. Ancak çeşitli nedenlerle bebeğin anne sütü alamadığı senaryolarda zorunlu olarak hazır bebek mamasına başvurulabilir.

0-2 Yaş Bebeklerde Beslenme – Ek Gıda

6-24 aylık bebeklerin beslenmesinde ek gıdalar oldukça değerlidir. Her bebeğin anne sütünün ardından ek gıdaya başlaması gerekir. Bebek bu sayede ihtiyacı olan enerjiyi toplar. Çünkü anne sütü 6-8 aylık bebeklerin enerji ihtiyacının %70’ini, 9-11 aylık bebeklerin ihtiyacının %50’sini ve 12-24 ay arası bebeklerin enerji ihtiyacının ise sadece %35-40’ını karşılar. Ek gıdalar ile bebek sağlıkla gelişmeye, büyümeye devam eder.

0-2 Yaşta Verilebilecek Besinler

Bebeğe 0-6 aylıkken ek gıda verilmez. 6 aylıkken ilk kez ek gıda alan bebeğe kolay hazmedilebilir besinler vermek gerekir. Zamanla besin değeri daha yüksek gıdalar verilir, bebeğin gelişimi desteklenir.

6. ay ek besinleri

• Yoğurt: Evde günlük mayalanmış yoğurt verilebilir.
• Sebze: Sıvı veya püre formuna getirilerek verilmelidir. Havuç, kabak, ıspanak hem faydalı hem de alerjik bir reaksiyona neden olmayacak sebzelerdir. Ek gıda başlangıç döneminde sık karşılaşılan kabızlık sorununun da önüne geçer.
• Meyve: Sıvı veya püre formuna getirilerek verilmelidir. Elma, şeftali, muz, armut. İlk seferlerde sıvı sonrasında püre halde tüketilebilir.

7-8. ay ek besinleri

• Muhallebi ya da sütlaç: Şeker yerine pekmez veya püre haline getirilen küçük meyveler kullanılmalıdır.
• Çorba çeşitleri: Yayla çorbası (yumurta, yoğurt ve pirinç ile yapılıp püre kıvamında), tarhana çorbası (içine kıyma konabilir), sebze çorbaları (patates, pirinç, havuç, yeşil kabak içeren püre kıvamında, içine kıyma eklenebilir)
• Suyuyla püre haline getirilmiş sulu köfte: Kıyma, pirinç, bulgur, patates, havuç ile yapılabilir.
• Pastörize peynir: Yumuşak kıvamda ve tuzsuz olmalıdır.
• Yumurta sarısı: Yumurta alerjik bir besindir. Ancak genellikle alerjinin kaynağı yumurtanın beyaz kısmıdır. Yine de az miktarda tüketmekte fayda vardır. Bir iki çay kaşığı yeterli olacaktır.

9-12. ay ek besinleri

• Daha önceki aylara ek olarak tam yumurta, tavuk, makarna, pilav ve baklagiller
• Küçük parçalara ayrılmış köfte, haşlanmış et
• Mücver: Kabak, peynir, havuç rendesi ve yumurta ile yapılabilir.
• Tuzsuz, yumuşak peynir
• Yumurta sarısı: Bir önceki döneme göre artırılabilir. Bir yumurta sarısının tamamı yenebilir.
• Balık: Ufak parçalar halinde levrek, somon, palamut.
• Küp küp doğranmış kuzu ciğeri

12 ay-2 yaş ek besinler

• Daha önceki aylarda tüketilen besinlere devam edilebilir.
• Sebze yemeği (patates, kabak, ıspanak ile yapılmış, kıyma ya da tavuk eklenmiş)
• Peynir ve yoğurt
• Kurubaklagil yemekleri: Kuru fasulye, nohut gibi
• Çorba türleri
• Pirinç pilavı, bulgur pilavı
• Kabak dolması, biber dolması
• Yoğurtlu çorbalar (tarhana, yayla)
• Izgara köfte, sulu köfte
• Menemen: Yumurta, domates, biber, peynir ile yapılabilir.
• Omlet: Yumurta, peynir, domates, biber, patates ile yapılabilir.
• Taze sebze, meyve

Bebek Ek Gıdaları Nasıl Yemeli?

Bebekler ek gıdaları ilk aşamada sıvı ve püre halinde tüketir.  Bebek zamanla daha katı ve büyük parçalar ile beslenebilir.

• Bebeklere ek gıda 6. ayda püre
• 7. ve 8. ayda çatalla ezilerek
• 9. ve 11. aylar arası pütürlü
• 1 yaşından sonra da küçük parçalar halinde verilmelidir.

Ek besinlerin miktarı ne olmalı?

Büyüyen bebeğin enerji ihtiyacı artar. Dolayısıyla daha fazla kalori alması gerekir. Anne sütü almaya devam eden bir bebeğin yaşına göre alması gereken günlük kalori miktarı şöyledir:

• 6-8 ayda 200 kalori /gün
• 9-11 ayda 300 kalori/gün
• 12-18 ayda 500 kalori/gün

Örnek: Bir kase yoğurt + bir yumurta + bir kase sebze çorbası + bir dilim ekmek yaklaşık 300 kalori içerir.

Bebeğim Ne Zaman Yetişkinler Gibi Yemek Yiyebilir?

Bebek 1 yaşına geldiğinde artık ebeveynleriyle aynı sofraya oturabilir. Bu, bebeğin sosyal gelişimi için oldukça iyidir. Günün belli saatlerinde birlikte sofraya oturmak, yemek yemek çocuğun hoşuna dahi gidebilir. Ancak bu dönemde çocuğa yemek baskısı yapmamak gerekir. Zira bu tür baskılar kendini iştahsızlık ve sofraya küsme gibi çıktılarla gösterir.

Beslenme Sonrası Ağız ve Diş Temizliği

Bebeklerde diş fırçasına 2 diş macununa ise 3 yaşından sonra başlanabilir. Ancak bu yaşlardan önce de ağız ve diş temizliği yapılmalıdır. Sabah ve akşam beslenmesinden sonra ılık suyla ıslatılmış ince bir bez yardımıyla (bir tülbent veya gazlı bez) bebeğin dişleri hafifçe temizlenebilir. Bu sayede süt dişlerde oluşabilecek çürük gibi bir problemin önüne geçilmiş olur.

0-2 Yaş Bebeklerde Besin Alerjisi

6 -24 ay arası besin alerjilerinin en sık görüldüğü dönemdir. Bunun nedeni artık 6 aylık olmuş bebeğin ilk kez deneyimleyeceği yeni besin maddeleriyle tanışmasıdır. Bebek bazı besinlere alerjik reaksiyon gösterebilir. Bebeklerde en sık görülen 6 besin alerjisi: inek sütü, yumurta, yer fıstığı, buğday, soya ve balık olarak sıralanabilir.

Besin Alerjisi Belirtileri

• Deride döküntü, kabartı
• Burun akıntısı veya tıkanıklık
• Gözlerde kızarıklık ve kaşıntı
• Hırıltılı solunum
• Kusma, ishal
• Kabızlık

İlk 2 Yaşta Verilmemesi Gereken Besinler

Ek gıda olarak ne yemeliyiz kadar ne yememeliyiz de önemli bir sorudur. Dünya Sağlık Örgütü bebeklerin 2 yaşına kadar tüketmemesi gereken gıdaları şu şekilde belirtiyor:

• Tüm sakatatlar
• Kahve, kakao, çikolata, çay
• Bazı balık türleri (somon veya alabalık)
• Her türlü hazır gıda, doğal olmayan meyve suları, hazır puding
• Salam, sosis ve sucuk gibi işlem görmüş etler
• Bazı meyve ve sebzeler (çilek, kivi, ananas, böğürtlen, patlıcan)
• Kuruyemiş

1 Yaşına Kadar Verilmemesi Gereken Besinler

• Bal: 1 yaşından sonra verilebilir.
• Yumurtanın beyaz kısmı: 1 yaşından sonra yenebilir.
• İnek sütü (yoğurt mayalarken kullanabilirsiniz): 1 yaşından sonra içilebilir.

İnek Sütü ve Keçi Sütü

Bazı ebeveynler anne sütünün yanı sıra başka sütlerin de tüketilebilir ve yararlı olduğunu düşünür. Ancak durum pek de öyle değildir. Neden?  Hem keçi sütünü hem inek sütünü yaşamın ilk yılında tüketilmesini önermeyiz. Bu iki süt türü de alerjik reaksiyon verme potansiyeli taşır. Demir değeri düşüktür, protein ve sodyum değeri ise fazla yüksektir.  Bu nedenle bu sütler anne sütünün yerini tutamaz. 1 yaşına dek tüketilmesi önerilmez.

İnek Sütü Alerjisi

Bebeklerde en sık karşılaştığımız alerjilerden biridir. Bu alerji, bebeğin doğrudan inek sütü içmesiyle veya annenin inek sütü içeren besinler tüketmesi sonucunda emzirme ile görülebilir. Ayrıca çoğu hazır mamanın inek sütü proteinleri içermesi de mama ile beslenen bebeklerde alerjiye neden olabilir.

İnek sütü alerjisinin tek tedavi yöntemi, süt ve sütten yapılmış gıdalar ile beslenilmemesidir. Anne sütü ile beslenen bebeklerde annenin tükettiği süt ve süt ürünleri de emzirme ile bebeğe geçer ve alerjiye neden olur. Ancak anne sütü ile beslenmeye devam edilmelidir. Bu süreçte annenin beslenmesinden süt ve süt ürünlerinin tamamen çıkarılması gerekmektedir.

Alerji bebek büyüdükçe hafifler. Bebeklerin yarısında 1 yaşından sonra alerji geçer. 6 yaşına kadar ise çocukların %90’ının inek sütü alerjisi geçmiş olur.

Bebek Hangi Ayda Hangi Kiloda Olmalı

Yenidoğan bebek doğumdan sonraki ilk haftalarda kilo verir. 2 haftalık olmasıyla birlikte doğduğu kiloya ulaşır ve hızlıca kilo alacağı bir döneme girer. Bebek 3 aylık olana dek haftada 140-200 gram kilo alır. 3-6 aylık bebekler her hafta 100-150 gram olmaya devam eder. 1 yaşına kadar ise her hafta 70-90 gram kilo alır.

• 1 aylık bir erkek bebeğin kilosu 3 ila 5.70 kilo arasında, kız bebeğin kilosu ise 2.95 ila 5.40 arasında değişir.
• 3 aylık bir erkek bebeğin kilosu 4.10 ila 7.50 kilo arasında, kız bebeğin kilosu ise 4 ila 7.20 arasında değişir.
• 6 aylık bir erkek bebeğin kilosu 5.50 ila 9.60 kilo arasında, kız bebeğin kilosu ise 5.40 ila 9.25 arasında değişir.
• 12 aylık erkek bebek kilosu en düşük 7.96 kg, en fazla 12.82 kg, kız bebek kilosu ise en düşük 7.52 kg, en fazla 11.82 kg olabilir.
• 15 aylık erkek bebek kilosu en düşük 8.61 kg, en fazla 13.72 kg, kız bebek kilosu ise en düşük 8.09 kg, en fazla 12.73 kg olabilir.
• 18 aylık erkek bebek kilosu en düşük 9.13 kg, en fazla 14.50 kg, kız bebek kilosu ise en düşük 8.70 kg, en fazla 13.50 kg olabilir.
• 24 aylık erkek bebek kilosu en düşük 10.10 kg, en fazla 16 kg, kız bebek kilosu ise en düşük 9.50 kg, en fazla 15 kg olabilir.

0-2 Yaş Bebeklerde Su Tüketimi

Bebekler 0-6 aylıkken su tüketmeye ihtiyaç duymaz. Anne sütü yeterlidir. 6-12 aylık ek gıda almaya başlayan bebekler için ise günde 30-100 ml kadar su yeter. Bebek bu dönemde de yoğun olarak anne sütüyle beslendiği için su ihtiyacı sınırlıdır. 12-24 aylık bebeklerin ise düzenli olarak su içmeye başlaması gerekir. Günde 1 litreye yakın miktarda su tüketmeleri beklenir. Yani yaklaşık 4 su bardağı.